રૂપાલ ગામની પલ્લી: આખા ગામમાં ઘીની નદીઓ વહેતી થઈ

રૂપાલ ગામની પલ્લી : આઠમના દિવસે ઉજવાતો અદભૂત ઉત્સવ

ગુજરાતની ધરતી પર અનેક મેળા, તહેવારો અને યાત્રાઓ મનાવવામાં આવે છે. દરેક ઉત્સવ પાછળ કોઈ ન કોઈ ઐતિહાસિક, ધાર્મિક કે સામાજિક પરંપરા છૂપી હોય છે. એ જ રીતે ગાંધીનગર જિલ્લાના મંગલમય રૂપાલ ગામમાં દર વર્ષે આશ્વિન સુદ આઠમે એક અદભૂત અને અનોખો ઉત્સવ ઉજવાય છે, જેને “રૂપાલની પલ્લી” કહેવામાં આવે છે. આ પલ્લી માત્ર એક ધાર્મિક પરંપરા નથી, પરંતુ આ સાથે લોકજીવનની શ્રદ્ધા, ઉત્સાહ, એકતા અને લોકસંસ્કૃતિનું અવિસ્મરણીય પ્રતીક છે.

પ્રાચીન કથા : પલ્લીનો ઉદ્ભવ

રૂપાલ ગામમાં મનાતા આ પલ્લી ઉત્સવનો ઇતિહાસ સદીયો જૂનો છે. લોકપ્રચલિત કથાઓ મુજબ માતાજી વર્ણાજી મહામાયા અહીં પ્રગટ થઈ હતી. એક દંતકથાનુસાર, રૂપાલ ગામમાં એક સમયે રાક્ષસોનો ઉપદ્રવ વધ્યો હતો. ગામલોકો માતાજીની આરાધનામાં તત્પર થયા. માતાજીએ પ્રગટ થઈને રાક્ષસોનો સંહાર કર્યો અને ગામને દુઃખ-તકલીફમાંથી મુક્ત કર્યું. આ દિવસે માતાજીની વિજયયાત્રા માટે લાકડાની પલ્લી બનાવી ગામભરમાં ફરી વળવામાં આવી. ત્યારથી આજદિન સુધી આ પરંપરા અખંડિત રીતે ચાલુ છે.

કેટલાક વડીલોના મતે, આ પલ્લીનો ઉદ્ભવ અગ્નિ પૂજાના પ્રતીકરૂપે થયો હતો. અગ્નિને પવિત્ર માનવામાં આવે છે અને પલ્લીમાં અગ્નિ પ્રગટાવીને ગામમાં વિજયયાત્રા કરાવવી એ દુષ્ટશક્તિઓ પર વિજયનો સંકેત માનવામાં આવે છે.

—

પલ્લી તૈયાર કરવાની વિધિ

રૂપાલની પલ્લી તૈયાર થવાનું કામ સામાન્ય નથી. આ પલ્લી લાકડાથી બને છે. દર વર્ષે નવા સિરેથી તેને ખાસરીને બનાવવામાં આવે છે. ગામના કારિગરો, મિસ્ત્રીઓ અને યુવાનો મળીને પલ્લી તૈયાર કરે છે.

પલ્લીની ઊંચાઈ ઘણી વાર 20 થી 25 ફૂટ સુધી રહે છે. પલ્લી અંદરથી ખોખલી હોય છે, જેથી અંદર અગ્નિ પ્રગટાવી શકાય. તેની બાહ્ય સપાટી પર વિવિધ રંગો, કાગળની આભૂષણો, કાપડના પટ્ટા અને ધ્વજ વડે તેને શણગારવામાં આવે છે. આજના યુગમાં લાઇટિંગ અને વિદ્યુત શણગારનો પણ ઉપયોગ થવા માંડ્યો છે, પરંતુ પલ્લીની પરંપરાગત લાકડાની રચના અડગ જ છે.

પલ્લીનો ઉપરનો ભાગ ત્રિકોણાકાર શિખર જેવો બનાવવામાં આવે છે, જે દેવીશક્તિનું પ્રતીક છે. શણગારેલા પલ્લીને ગામના ચોકમાંથી આરતી સાથે બહાર લાવવામાં આવે છે.

—

પલ્લીની યાત્રા : એક અદભૂત દર્શન

આશ્વિન સુદ આઠમના રોજ, વહેલી સવારથી જ રૂપાલ ગામમાં ભક્તોની ભીડ ઉમટી પડે છે. ગામના દરેક ખૂણામાંથી શ્રદ્ધાળુઓ, મહેમાનો અને પ્રવાસીઓ પલ્લીનો દર્શન કરવા માટે આવે છે.

સાંજ પડતા પલ્લી યાત્રા શરૂ થાય છે. ભક્તો પલ્લીને કાંધ પર લઈને ગામના મુખ્ય માર્ગો પર ફેરવે છે. યાત્રામાં ઢોલ-નગારાના ગાજા, શંખના નાદ, આરતીના ગીતો અને જયકારાઓ ગુંજી ઊઠે છે. સમગ્ર વાતાવરણ આધ્યાત્મિક રંગમાં રંગાઈ જાય છે.

પલ્લીને લઈ જતા સમયે દરેક ઘરના બારણે પલ્લી અટકાવવામાં આવે છે અને ઘરની મહિલાઓ પલ્લીની આરતી ઉતારે છે. તેઓ ઘી, તેલ કે ઘરની સામગ્રીનો હવન પલ્લીમાં ચડાવે છે.

—

પલ્લીમાં ઘી ચડાવવાની પ્રથા

રૂપાલની પલ્લીની સૌથી વિશેષતા એ છે કે તેમાં ઘી ચડાવવાની અનોખી પરંપરા છે. ગામલોકો તેમજ મહેમાનો પલ્લી સામે ઘીના ડબ્બા કે વાટકા લઈને ઉભા રહે છે. પલ્લી આવતા જ લોકો ઘી પલ્લીમાં રેડે છે.

આ વિધિ પાછળ ધારણા છે કે, ઘી અગ્નિ માટે સર્વોત્તમ આહુતિ છે. જેમ હવનમાં ઘીનો ઉપયોગ થાય છે, તેમ પલ્લીનું અગ્નિ પ્રતીક માનવામાં આવે છે અને તેમાં ઘી ચડાવવાથી દુષ્ટ શક્તિઓનો નાશ થાય છે, તેમજ ઘર-પરિવારમાં સુખ-શાંતિ પ્રસ્થાપિત થાય છે.

દર વર્ષે ટનના હિસાબે ઘી પલ્લીમાં ચડાવવામાં આવે છે. આ દ્રશ્ય અદભૂત લાગે છે – એક તરફ લોકો શ્રદ્ધાથી ઘી ચડાવી રહ્યા હોય છે અને બીજી તરફ પલ્લીમાંથી ઘી બળીને સુગંધિત ધૂમાડો છૂટતો હોય છે.

—

લોકજીવનમાં પલ્લીનું સ્થાન

રૂપાલની પલ્લી માત્ર ધાર્મિક વિધિ પૂરતી નથી. તે ગામલોકોના લોકજીવન સાથે એકદમ વણાયેલી છે.

એકતા અને સહકારનું પ્રતીક : પલ્લીની તૈયારીમાં આખું ગામ જોડાય છે.

આર્થિક દૃષ્ટિએ મહત્વપૂર્ણ : પલ્લીના દિવસે હજારો ભક્તો ગામમાં આવતા હોવાથી વેપારીઓ અને દુકાનદારોને પણ લાભ થાય છે.

સાંસ્કૃતિક વારસો : લોકગીતો, આરતી, ભજન, ગાયન-વાયન, અને નૃત્ય પલ્લી સાથે સંકળાયેલા છે.

—

આધુનિક સમયમાં પલ્લી

આજના ટેકનોલોજી યુગમાં પણ પલ્લીની પરંપરા અડગ છે. હા, શણગારમાં આધુનિકતા આવી છે, પણ પલ્લીનું મુખ્ય સ્વરૂપ એ જ રહ્યું છે.

લાઇટિંગ ડેકોરેશન

સાઉન્ડ સિસ્ટમ અને મંત્રોચ્ચાર

પલ્લીનો લાઈવ પ્રસારણ ટીવી ચેનલો અને સોશિયલ મીડિયા પર

આ બધાથી પલ્લીનો વ્યાપ વધુ ફેલાયો છે. માત્ર ગુજરાતમાંથી જ નહીં, પરંતુ ભારતના વિવિધ રાજ્યોમાંથી અને વિદેશમાંથી પણ લોકો પલ્લીના દર્શન માટે આવતા થયા છે.

—

પલ્લીનો સામાજિક સંદેશ

રૂપાલની પલ્લી પાછળ એક ઊંડો સામાજિક સંદેશ છુપાયેલો છે. તે છે – “અહંકારનો નાશ અને ભક્તિની વિજયયાત્રા”. અગ્નિમાં ઘી ચડાવવું એ મનુષ્યના અંદરના દુર્ગુણોને દહન કરવાનો સંકેત છે.

પલ્લી કહે છે કે, સમાજ એકતા, શ્રદ્ધા અને સહકારથી ચાલે છે. જો સૌ મળી ને એકબીજાની મદદ કરે, તો કોઈ પણ દુષ્ટશક્તિ સામે જીત મેળવી શકાય છે.

—

પ્રવાસીઓ માટે આકર્ષણ

દર વર્ષે હજારો લોકો આ પલ્લી જોવા માટે આવે છે. પ્રવાસીઓ માટે આ ઉત્સવ એક અનોખું સાંસ્કૃતિક અનુભવ બની રહે છે. ગામમાં મેળો જેવું વાતાવરણ હોય છે –

ખાદ્ય સ્ટોલ

રમૂજી ઝૂલા અને મનોરંજન

હસ્તકલા અને ધાર્મિક સામગ્રીની દુકાનો

બાળકો માટે આ દિવસે ખાસ આનંદ હોય છે.

—

પલ્લીનો વૈશ્વિક પ્રસાર

આજકાલ સોશ્યલ મીડિયા અને ઇન્ટરનેટના યુગમાં રૂપાલની પલ્લીનું મહત્વ વૈશ્વિક સ્તરે પહોંચ્યું છે. વિદેશમાં વસતા ગુજરાતી લોકો ઑનલાઇન પલ્લીનો દર્શન કરે છે અને પોતાના પરિવારજનો દ્વારા પલ્લીમાં ઘી ચડાવે છે.

—

ઉપસંહાર

રૂપાલની પલ્લી માત્ર એક ધાર્મિક વિધિ નથી, પરંતુ એક લોકપરંપરા છે જે સદીઓથી જીવંત છે. પલ્લી ગામલોકોની શ્રદ્ધા, એકતા અને ભક્તિનું અવિસ્મરણીય પ્રતીક છે.

આજે પણ જ્યારે આશ્વિન સુદ આઠમે રૂપાલ ગામમાં પલ્લી નીકળે છે, ત્યારે ગામનો દરેક ખૂણો દેવીશક્તિના જયકારોથી ગુંજી ઊઠે છે. અગ્નિમાં ઘી ચડાવતી જનસમૂહની શ્રદ્ધા જોનારાને મંત્રમુગ્ધ કરી દે છે.

રૂપાલની પલ્લી એ સાબિત કરે છે કે –
“જ્યાં શ્રદ્ધા હોય છે ત્યાં ચમત્કાર સર્જાય છે.”

—