મહદેવજી ની પૂજા સાથે જોડાયેલી પરંપરાઓ અને કથાઓ

                          આજથી શ્રાવણ મહિનાની શરૂઆત થઈ રહી છે. જે 15 સપ્ટેમ્બર સુધી રહેશે. જેને મહાદેવનો મહિનો માનવામાં આવે છે અને સમગ્ર મહિના દરમિયાન શિવજીની પૂજા કરવામાં આવે છે. જેમાં રુદ્રાભિષેક, બિલ્વપત્ર અને ભસ્મ ચઢાવવા સહિતની ઘણી પરંપરાઓ સામેલ છે, પરંતુ આ પાછળ નું કારણ શું છે? શિવજીને શ્રાવણ મહિનો જ શા માટે પ્રિય છે? અને આ મહિનાનું નામ શ્રાવણ કેવી રીતે પડ્યું…? આવો જાણીએ શિવ ઉપાસનાની પરંપરાઓ અને તેની સાથે જોડાયેલી કથાઓ !!

                          દક્ષિણાયનમાં શ્રાવણ આવે છે. જેના દેવતા ભગવાન શિવ છે, તે કારણથી આ દિવસોમાં તેમની પૂજા કરવી શુભ માનવામાં આવે છે. શ્રાવણ મહિના દરમિયાન વરસાદની ઋતુ હોય છે. પુરાણો અનુસાર, ભગવાન શિવને જે ફૂલ અને પાંદડા ચઢાવવામાં આવે છે તે વરસાદમાં જ આવે છે, તેથી શ્રાવણમાં ભગવાન શિવની પૂજા કરવાની પરંપરા છે. સ્કંદ પુરાણમાં ભગવાન શિવે સનતકુમારને શ્રાવણ માસના મહિમા વિષે જણાવ્યું છે કે મને શ્રાવણ ખૂબ જ પ્રિય છે. આ મહિનાની દરેક તિથિ વ્રતની છે અને દરેક દિવસ પર્વ છે, તેથી આ મહિનામાં શિસ્ત અને સંયમથી પૂજા કરવાથી શક્તિ અને પુણ્ય વધે છે.

શ્રાવણ નામ કેમ પડ્યું ?

                         સ્કંદ અને શિવ પુરાણને ટાંકીને નિષ્ણાતો આના બે કારણો આપે છે. પ્રથમ, આ મહિનાની પૂર્ણિમાની તારીખે શ્રવણ નક્ષત્ર આવે છે. આ મહિનાનું નામ આ નક્ષત્રને કારણે પડ્યું છે. બીજું, ભગવાન શિવે સનતકુમારને કહ્યું કે તેનું મહત્વ સાંભળવા જેવું છે. જેને સફળતા મળે છે તેથી જ તેને શ્રાવણ કહેવાય છે. તેમાં શુદ્ધતાના ગુણને લીધે તે આકાશ સમાન છે, તેથી તેને નભ પણ કહેવામાં આવે છે.મહાભારતના ‘અનુશાસન પર્વ’માં અંગિરા ઋષિએ શ્રાવણનું મહત્વ સમજાવતા કહ્યું છે કે જે વ્યક્તિ મન અને ઈન્દ્રિયોને કાબૂમાં રાખે છે અને શ્રાવણ માસ એક સમયે ભોજન કરીને વિતાવે છે, તેને અનેક તીર્થોમાં સ્નાન કરવા જેટલું પુણ્ય મળે છે.

શિવજી ની પૌરાણિક કથાઓ !!

પાર્વતીની પરીક્ષા

દેવી સતીએ પાર્વતી તરીકે બીજો જન્મ લીધો હતો. આ જન્મમાં પણ તે શિવજીને પતિ તરીકે મેળવવા માટે કઠોર તપસ્યા કરી રહ્યા હતા. શિવજીએ પહેલા સપ્તર્ષિઓને પરીક્ષા માટે મોકલ્યા. સપ્તર્ષિઓએ પાર્વતી પાસે જઈને શિવજીની નિંદા કરી , તેમના દોષો કહ્યા, પરંતુ માતા પાર્વતી પોતાના સંકલ્પ પર અડગ રહ્યા, ત્યારબાદ મહાદેવ સ્વયં પ્રગટ થયા, તેમણે પાર્વતીજીને વરદાન આપ્યું અને અદૃશ્ય થઈ ગયા. ત્યારે એક બાળકનો અવાજ સંભળાયો. જ્યાં માતા પાર્વતી તપસ્યા કરી રહ્યા હતા, તે તળાવમાં એક મગરે બાળકનો પગ પકડી લીધો હતો. માતા પાર્વતી ત્યાં પહોંચ્યા અને મગરને બાળકને છોડવા કહ્યું. મગરે તેનો નિયમ કહીને ના પાડી દીધી કે તેને દિવસના છઠ્ઠા કલાકમાં જે પણ મળે છે તે તે ખોરાક બનાવે છે. જેના ઉત્તરમાં માતા પાર્વતીએ પૂછ્યું કે, તમે તેને છોડવાના વળતરમાં શું ઈચ્છો છો? મગરે કહ્યું, જો તમે મને તમારી તપસ્યાનું ફળ આપો તો હું બાળકને છોડી દઈશ. માતા પાર્વતી તરત જ તૈયાર થઇ ગયા, પરંતુ મગરે તેને સમજાવ્યું કે તે તેની કઠોર તપસ્યાનું ફળ બાળક માટે કેમ આપી રહ્યા છે, પરંતુ પાર્વતીએ દાન કરવાનો સંકલ્પ કર્યો. તેમણે આ કરતાની સાથે જ મગરનું શરીર ચમકવા લાગ્યું. અચાનક બાળક અને મગર બંને ગાયબ થઈ ગયા અને તેમની જગ્યાએ શિવજી દેખાયા. તેમણે કહ્યું કે તે પરીક્ષા લઇ રહ્યા હતા, પાર્વતીજીએ તેમની તપસ્યાનું ફળ માત્ર ભગવાન શિવને જ આપ્યું હોવાથી તેમને ફરીથી તપ કરવાની જરૂર નહોતી.

કામદેવને ભસ્મ કરવામાં આવ્યા હતા

શિવજીને કામાંતક પણ કહેવામાં આવે છે. તેની પાછળ એક કથા જોડાયેલી છે. તારકાસુરને બ્રહ્માજી તરફથી બે વરદાન મળ્યા હતા. પ્રથમ, ત્રણેય લોકમાં તેમના જેવો શક્તિશાળી કોઈ ન હોવો જોઈએ અને બીજું, ફક્ત શિવજીનો પુત્ર જ તેને મારી શકે છે. તારકાસુર જાણતો હતો કે દેવી સતીના મૃત્યુ પછી શિવ સમાધિમાં ગયા હતા, જેના કારણે શિવપુત્ર હોવાનું અસંભવ છે. વરદાન મળ્યા બાદ તારકાસુરે ત્રણેય લોક જીતી લીધા. તેમના અત્યાચારથી વ્યથિત થઈને દેવતાઓ બ્રહ્માજી પાસે ગયા. તેમણે દેવતાઓને વરદાન વિશે કહ્યું કે માત્ર શિવપુત્ર જ તારકાસુરનો વધ કરી શકે છે, પરંતુ શિવજી ઊંડી સમાધિમાં છે. હિમવાનની પુત્રી પાર્વતી શિવ સાથે લગ્ન કરવા માટે તપસ્યા કરી રહી છે, પરંતુ તે પાર્વતી તરફ જોવા પણ માંગતા નથી, જો મહાદેવ પાર્વતી સાથે લગ્ન કરે અને પુત્રને જન્મ આપે તો જ આ રાક્ષસનો વધ થઈ શકે. પછી ઈન્દ્રએ કામદેવને કહ્યું કે જઈને શિવજીના મનમાં દેવી પાર્વતી પ્રત્યે સ્નેહ ઉત્પન્ન કરે. કામદેવે ધ્યાનસ્થ શિવ પર ફૂલનું બાણ માર્યું. અચાનક આ વિક્ષેપથી શિવજી ખૂબ ગુસ્સે થયા અને તેમણે પોતાની ત્રીજી આંખથી કામદેવનો નાશ કર્યો. કામદેવની પત્ની રતિએ ભગવાન શિવને તેમના પતિનું જીવન પુનઃસ્થાપિત કરવા પ્રાર્થના કરી. શિવ શાંત થયા અને બોલ્યા, કામદેવનું શરીર નાશ પામ્યું છે, પરંતુ તેની આંતરિક શક્તિ નાશ પામી નથી. “કામ” હવે શરીરવિહીન થઈને દરેક જીવના હૃદયમાં નિવાસ કરશે. કૃષ્ણના અવતાર સમયે તે કૃષ્ણના પુત્ર પ્રદ્યુમ્ન તરીકે જન્મશે. પછી તમે તેની પત્ની બનશો. તે સમયે રતિનો જન્મ માયાવતી તરીકે થયો હતો.

અશુભમાંથી શુભ થયું

નર્મદા નદીના કિનારે ધરમપુર નામનું સુંદર શહેર હતું. તેમાં વિશ્વનાર નામનો બ્રાહ્મણ તેની પત્ની સુચિસ્મતી સાથે રહેતો હતો. બંને શિવ ભક્તો હતા અને તેમની પાસેથી પુત્ર મેળવવા માટે વરદાન માંગ્યું હતું કે ભગવાન શિવ પોતે તેમના પુત્ર તરીકે જન્મ લે. શિવજીના વરદાનથી તેમને એક પુત્રનો જન્મ થયો, જેનું નામ ગૃહપતિ હતું. જ્યારે બાળક અગિયાર વર્ષનો હતો, ત્યારે ઋષિ નારદે તેના હાથ તરફ જોઈને આગાહી કરી હતી કે એક વર્ષમાં તેની સાથે કંઈક અશુભ થશે, જે અગ્નિ સાથે સંબંધિત હશે. જ્યારે માતા-પિતા આ સાંભળીને દુઃખી થયા, ત્યારે પુત્રએ તેમને દિલાસો આપ્યો અને કહ્યું કે તમે દુઃખી ન થાઓ, કારણ કે તે ભગવાનને પ્રસન્ન કરશે અને દુર્ઘટનાને ટાળી શકાશે. માતા-પિતાની અનુમતિ લઈને તે શિવજીની નગરી કાશી પહોંચ્યો. ત્યાં તેમણે ગંગાના મણિકર્ણિકા ઘાટ પર સ્નાન કર્યું અને આખું વર્ષ શિવલિંગની પૂજા કરી. જ્યારે નારદ મુનિ દ્વારા જણાવવામાં આવેલ અશુભ સમય આવ્યો ત્યારે દેવરાજ ઈન્દ્ર પ્રગટ થયા અને તેમને વરદાન માંગવા કહ્યું. છોકરાએ વરદાન લેવાની ના પાડી અને કહ્યું કે તેને ભગવાન શિવ પાસેથી જ વરદાન મળશે. આ સાંભળીને ઈન્દ્રદેવને ખૂબ જ ગુસ્સો આવ્યો અને તેમણે આ છોકરાને પાઠ ભણાવવા માટે વ્રજ ઉઠાવી લીધું. બાળકે ભગવાન શિવને રક્ષા કરવા માટે વિનંતી કરી. અને શિવ પ્રગટ થયા અને કહ્યું, ‘ગભરાશો નહિ. હું તમારી પરીક્ષા કરવા ઈન્દ્રના વેશમાં આવ્યો છું. હું તને અગ્નિશ્વર નામ આપું છું. તમે દક્ષિણ-પૂર્વ દિશાના રક્ષક બનશો. જે તમારો ભક્ત છે તેને અગ્નિ, વીજળી કે અકાળ મૃત્યુનો ભય રહેશે નહીં’. અગ્નિને શિવનું સ્વરૂપ કહેવામાં આવે છે.જે શિવજીનું ત્રીજું નેત્ર પણ છે.

સંદર્ભ-
શિવ પુરાણ, સ્કંદ પુરાણ, મહાભારત