*કાર્બન ફૂટપ્રિન્ટ ઘટાડવાની દિશામાં પગલાં: પંડિત દિનદયાળ એનર્જી યુનિવર્સિટીનું CO₂ સંશોધન જૂથ ઊર્જા-દક્ષ CO₂ વિભાજન તકનીકોમાં નોંધપાત્ર સફળતા હાંસલ કરી રહ્યું છે*
વિશ્વમાં જ્યારે પર્યાવરણીય ટકાઉપણું એક મહત્વપૂર્ણ મુદ્દો બની રહ્યું છે, ત્યારે પાંડેત દિનદયાળ એનર્જી યુનિવર્સિટી (PDEU), ગાંધીનગરની કેમિકલ એન્જિનિયરિંગ વિભાગની CO₂ સંશોધન ટીમ ઊર્જા-દક્ષ CO₂ વિભાજન તકનીકોમાં મેમ્બ્રેન ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરીને ક્રાંતિલાયક કામગીરી કરી રહી છે. ડૉ. સ્વપ્નિલ ધરસકર (એસોસિયેટ પ્રોફેસર અને પૂર્વ વડા, કેમિકલ એન્જિનિયરિંગ), ડૉ. મનીષ સિન્હા અને ડૉ. તુષાર પાટીલ DST પ્રોજેક્ટ હેઠળ સતત મહેનત કરી રહ્યા છે.
આ સંશોધન ખાસ કરીને આજના સમયમાં ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, જ્યાં કાર્બન ફૂટપ્રિન્ટ ઘટાડવાની તાતી જરૂરિયાત છે જેથી जलવાયુ પરિવર્તનના અસરો સામે લડી શકાય. આ સંશોધન ઉદ્યોગોને ગેસ મિશ્રણમાંથી CO₂ અલગ કરવા માટે વધુ ઊર્જા-દક્ષ અને ખર્ચ-અસરકારક પદ્ધતિ પ્રદાન કરીને કાર્બન ઉત્સર્જન ઘટાડવામાં નોંધપાત્ર મદદરૂપ થઈ શકે છે.
ડૉ. સ્વપ્નિલ ધરસકર અને ડૉ. મનીષ સિન્હા આયોનિક લિક્વિડ્સ/મેમ્બ્રેન્સ અને તેમના વિભાજન પ્રક્રિયાઓમાં ઉપયોગ માટે જાણીતા સંશોધક છે.ડૉ. તુષાર પાટીલ આ ક્ષેત્રમાં વિશેષ પ્રાવિણ્ય ધરાવે છે અને ગેસ મિશ્રણમાંથી CO₂ને અસરકારક રીતે અલગ કરવાની ક્ષમતા ધરાવતા મેમ્બ્રેન મટિરિયલ્સના સંયોજન વિકસાવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહ્યા છે. તેઓ સહકાર્યકરો સાથે મળીને ઊર્જા અને ટકાઉપણાંના ક્ષેત્રમાં નોંધપાત્ર પ્રભાવ પાડી રહેલા એક શક્તિશાળી સંશોધક ટીમ બનાવે છે.
આ સંશોધન જૂથ આયોનિક લિક્વિડ્સ આધારિત મેમ્બ્રેન સામગ્રીના વિકાસ પર કાર્ય કરી રહ્યો છે, જેના પરિણામે CO₂ના વધુ અસરકારક વિભાજન માટે નવી પદ્ધતિ વિકસાવી છે. આ સંશોધન CO₂ વિભાજન માટેનો એક નવો અભિગમ છે અને તેના પરિણામરૂપે એક ભારતીય પ્રોડક્ટ અને પ્રોસેસ પેટન્ટ તેમજ પ્રતિષ્ઠિત જર્નલ્સમાં ચાર સંશોધન લેખો પ્રકાશિત થઈ ચૂક્યા છે.
CO₂ વિભાજન માટે વધુ ઊર્જા-દક્ષ પદ્ધતિ વિકસાવીને, આ સંશોધન ટીમ ઉદ્યોગોના કાર્બન ફૂટપ્રિન્ટ ઘટાડીને વધુ હરો ભવિષ્ય સર્જવા માટે માર્ગ ખુલ્લો કરી રહી છે. આ સંશોધનના સામાજિક લાભ અમૂલ્ય છે, કારણ કે તે એક ગંભીર પર્યાવરણીય સમસ્યાના ટકાઉ ઉકેલ રૂપે સાબિત થાય છે.
આ સંશોધન ખાસ કરીને તે ઉદ્યોગો માટે મહત્વપૂર્ણ છે, જે ઊર્જા સ્ત્રોતો પર વધુ નિર્ભર છે અને જેનું કાર્બન ઉત્સર્જન વધુ હોય છે. તેમના ઉત્સર્જન ઘટાડીને, આવા ઉદ્યોગો જલવાયુ પરિવર્તન સામેની લડતમાં યોગદાન આપી શકે છે અને આખા સમાજને લાભ આપી શકે છે.
