સેતુબંધનું સ્થાપન નીતિથી નહિ,પ્રીતિથી જ થઇ શકે.
વિષય,વિષમ પરિસ્થિતિ,નિરંતર વિશાદપૂર્ણ જીવન, વિદ્વૈષવેશ અને વિકલ્પ શોધવા-એ પંચવિષ છે.
ક્ષમા,આર્જવ(ઋજુતા),દયા,સંતોષ અને સત્ય-એ પંચઅમૃત છે
કથા પંક્તિ:
અમિઅ મુરિમય ચૂરન ચારુ;
સમન સકલ ભવ રુજ પરિવારુ.
-બાલકાંડ દોહા-૧
ગુરુપદરજ મૃદુ મંજુલ અંજન;
નયન અમિઅ દ્વગ દોષ બિભંજન.*
બાલકાંડ દોહા-૨
અમૃત યાત્રાનાં પૂર્ણાહુતિ દિવસે બાપુએ કહ્યું કે કાગભુષંડીજીના વર્ણનમાં શિવ સ્થાપનાનો પ્રસંગ નથી કદાચ ભુસુંડી ક્રમમાં નિરંતર કથા કહે ત્યારે પહેલા આ પ્રસંગ ગાયો હોય પરંતુ શિવજી ખુદ કથામાં વિરાજમાન છે ત્યારે એની પ્રતિષ્ઠા કઈ રીતે કરે!અહીં સમુદ્ર રસ્તો નથી આપતો ત્યારે રામ થોડા કઠોર બની અને દંડની વાત કરે છે એ વખતે નીતિ વચન કહે છે:
સઠ સન બિનય;કુટિલ સન પ્રીતિ;
સહજ કૃપન સન સુંદર નીતિ,
મમતા રત સન જ્ઞાન કહાની;
અતિ લોભિ સન બિરતી બખાની.
આ પ્રકારના નીતિ વચન પર ચાલશું તો સેતુબંધ ક્યારેય નહીં બાંધી શકાય.આ નીતિને પ્રીતિમાં બદલવી પડશે કારણ કે આપણે વધારે નીતિવાળા માણસો છીએ પ્રીતિવાળા ક્યાં છીએ!સેતુબંધનો આરંભ પ્રીતિથી જ થશે.હિંમત હોય અને સાધુતા હોય તો શઠ સાથે પણ વિનય કરવો પડશે એવું પ્રીતિ કહે છે.જો એની સાથે વિનય નહીં કરીએ,એની અવગણના કરશું તો સફળ નહીં થઈએ.તો એના માટે જોડાવાનો કોઇ અવકાશ જ નહીં રહે.વિનયથી જ સુધરશે.વિનય ગણેશ વાચક શબ્દ છે તેથી સેતુબંધના આ શ્રી ગણેશ છે.નીતિ કહે છે કે કૂટીલ સાથે પ્રીતિ કેમ કરાય?પણ પ્રીતિ કહે છે કે કૂટીલને જ પ્રીતિની જરૂર છે.કૂટીલ સાથે પ્રેમ નહીં કરો તો કૃષ્ણને કેમ પ્રેમ કરશો!કૃષ્ણ પણ વક્ર છે.કૃષ્ણ રામ જેટલા સીધા અને સરળ નથી.
ગ્રંથ,ઇષ્ટ અને પરમગુરુ એના તરફ આપણો પ્રેમ અને શ્રદ્ધા હોય એમાં બાધક તત્વો ક્યા છે?બાપુએ જણાવ્યું કે ૪૦-૫૦ વર્ષ પહેલાં ભાવનગર પાસેના ખોડીયાર મંદિરે કથા કહેતો એ વખતે આ પ્રશ્ન પૂછાયેલો જે આજે પણ પૂછાયો છે.ચારથી પાંચ વસ્તુ એમાં બધક બને છે એક છે:કુસંગ-આપણી નિષ્ઠામાં એ સ્ખલન કરે છે.એક છે પ્રણોભન- જે આપણને દૂર લઈ જાય છે,પણ ખૂબસૂરત મુખવટો પહેરીને કુસંગને લાવે છે.બુદ્ધપુરુષ તરફ આપણી તીવ્રધારામાં કુસંગ બાધક બને છે.એક છે કેન્દ્રને છોડી અને વર્તુળને જોતા રહેવું.કેન્દ્રમાં વ્યાસપીઠ છે. સદગુરુ છે.સદગ્રંથ છે.ઇષ્ટ છે.પણ આપણે આસપાસ જ જોતા રહીએ.પૃથક્કરણ કરતા રહીએ અને એકબીજા તરફ વિદ્વૈષ કરીએ આ વસ્તુઓ બાધક બને છે.અતિ લોભી છે એની પાસે સુંદર નીતિનું વ્યાખ્યાન બેકાર છે.પરંતુ લોભી સામે વૈરાગ્યની ચર્ચાને બદલે વિરક્તિમાં કેટલો આનંદ છે એ બતાવવું જોઈએ.ક્રોધીની સામે શાંતિની વાત, નીતિ કહે એ રીતે નકામી છે પણ પ્રીતિ કહે છે કે ક્રોધીને જ શાંતિની જરૂર છે.કામીની સામે હરિકથા પણ નીતિ મનાઈ કરે છે.
ભુશુંડિજીએ રામેશ્વરની કથા નથી લખી કારણ કે એકબીજાને જોડવું એ જ સેતુબંધ છે.
કથાના અંત તરફ અયોધ્યામાં રામના રાજ્યાભિષેકની કથા બાદ ઉપસંહારક વાત કરતા બાપુએ જણાવ્યું કે જ્યારે આઠ દસ વર્ષના અષ્ટાવક્રને જનક રાજા પ્રણામ કરીને કહે છે કે જ્ઞાન કઈ રીતે આવે?મુક્તિ કેમ મળે?વૈરાગ્ય કેમ મળે ?એ બતાવો ત્યારે અષ્ટાવક્ર ગીતામાં અમૃત અને વિષની વ્યાખ્યા કરવામાં આવી છે.અષ્ટાવક્ર કહે છે કે મુક્તિ ઈચ્છતો હો તો વિષય જ વિષ છે-પણ આપણા માટે તો આંખ જોશે,જીભ કંઈક બોલશે આંખ કંઈ અભદ્ર ન જુએ,જીભ કોઈનો દ્વૈષ કરીને નિંદા કરે એ વિષ છે.ભદ્ર સાંભળવું,અભદ્ર ન સાંભળવું.જોવું પરંતુ સમ્યક.તો પાંચ વસ્તુને વિષ કહેવાઇ:વિષય, વિષમ પરિસ્થિતિ,નિરંતર વિશાદપૂર્ણ જીવન, વિદ્વૈષવેશ અને વિકલ્પ શોધવા-એ વિષ છે.પાંચ અમૃતની વાત કરી:ક્ષમા,આર્જવ(ઋજુતા),દયા, સંતોષ અને સત્ય-એ અમૃત છે.આપણે પણ અમૃતનું સેવન કરવાનો સંકલ્પ કરી અને અમૃતકાળની આ કથાને વિરામ આપીએ ત્યારે અમૃતપર્વની આ રામકથાનું સુફળ ભારતની આઝાદીની અમૃત યાત્રામાં આદિથી લઈને આજ સુધી યોગદાન, બલિદાન આપ્યું એવી સમર્પિત ચેતનાઓને રમાભૈયા અને શુભોદયની ન દેખાતી ચેતનાઓના હાથે સમર્પિત કરવામાં આવ્યું.
હવે પછીની-૯૨૪મી રામકથા કબીર આશ્રમ-મોરબીથી પૂલ દુર્ઘટનનાં દિવંગતોનાં મોક્ષાર્થે આગામી ૩૦ સપ્ટેમ્બર-શનિવારથી શરુ થશે.જે નિયત સમયે આસ્થા ટીવી ચેનલ તેમજ ચિત્રકૂટધામ તલગાજરડા યુ-ટ્યુબ ચેનલ પર નિહાળી શકાશે.
અમૃતસત્ય
ગુરુમુખી થયા વગર ગ્રંથ પણ ગ્રંથીમુક્ત બનતો નથી
અહીં વારંવાર રામચરિતમાનસની કોઈને કોઈ પંક્તિ લઈ અને વિવાદો થતા રહે છે એ તરફ બાપુએ કહ્યું કે ગીતાપ્રેસ ગોરખપુરથી જે પ્રકાશનો મોટાભાગે થયા છે એમાં એક ચોપાઈ જે વારંવાર ઉછાળાઈ રહી છે:
ઢોલ ગંવાર શુદ્ર પશુ નારી;
યે સબ તાડના કે અધિકારી.
ગીતાપ્રેસના ગ્રંથમાં આ પાઠ મળે છે. પરંતુ ઘણા એવા પાઠ ભેદ છે જે અલગ-અલગ ચોપાઈઓ, દોહાઓમાં મળે છે.અહીં ભાષાંતરમાં પણ તાડનાનો અર્થ શિક્ષા જ લખ્યો છે.હું વેંકટેસ પ્રેસ-જે ઘણું જ પુરાતન ગ્રંથપ્રકાશન છે તેનો પાઠ ભણેલો છું અને એ પાઠ કરું છું તો અહી પાઠ ભેદે ત્યાં લખ્યું છે:
ઢોલ ગંવાર શુદ્ર પશુ નારી;
યે સબ તાડન કે અધિકારી.
તાડનનો સ્પષ્ટ અર્થ છે શિક્ષણ આપવું.તાડના શબ્દ હોય તો સ્પષ્ટ ફટકારવું એવો અર્થ જ આપણે લઈ શકીએ.એવા ઘણા પાઠ મળે છે જેમાં તુલસીજીને નારી નિંદક,બ્રાહ્મણવાદી વગેરે પણ ચીતરવામાં આવ્યા છે.પરંતુ બ્રાહ્મણ ત્રણ દિવસ સુધી સંધ્યા ન કરે,અરે સૂર્યનમસ્કાર ના કરે કે જળ ન ચડાવે તો એ પણ શુદ્ધ સમાન બની જાય છે એવું લખાયું છે. ચાણક્ય એ કહેલું છે કે:
લાલને બહવોદોષા:
તાડને બહવોગુણા:
લાલનપાલન કરવું એ કરવું એ ખૂબ જ દોષ છે અને શિક્ષણ આપવું-તાડન કરવું એ ગુણ છે.તો અહીં પણ ઢોલને વગાડવાનું શિક્ષણ આપવું જોઈએ શિક્ષણની સાથે ઢોલ વગાડવો જોઈએ એ જ રીતે જે ગંવાર છે,અભણ છે એને ભણાવવા જોઈએ, પશુને ટ્રેનિંગ આપવી જોઈએ,ઘોડાને પણ બાંધી રાખવાથી એ બગડી જાય છે,એની ચાલ બગડી જાય છે.આ ગ્રંથ લખાયો એ વખતે મોગલો અને યવનોનું શાસન હતું ત્યારે તુલસીદાસજી સ્ત્રી શિક્ષણ-નારી શિક્ષણ માટેની હિમાયતનું ક્રાંતિકારી કદમ ઉઠાવે છે.નારીને બહાર જવાનો પ્રતિબંધ હતો એ કાળમાં તુલસીજી આ ચોપાઈ લખે છે ત્યાં નારીને શિક્ષણ આપવાની૦ભણાવવાની વાત હોય એવું લાગે છે.ગુજરાતમાં પણ ગાયકવાડ સરકારે સૌપ્રથમ બેટી પઢાવો દીકરીને ભણાવવાની પહેલ કરી અને ગોંડલ ભગવતસિંહજી મહારાજે પણ આ જ પ્રકારના સ્ત્રી શિક્ષણની હિમાયત કરેલી.તો મેં જે પાઠ વાંચ્યો છે ત્યાં તાડન શબ્દ છે.છતાં પણ કયો પાઠ રાખવો કે ન રાખવો એમાં પડવા માગતો નથી.
Outstanding story there. What happened after?
Good luck!
Hello my friend! I want to say that this post is awesome, nice written and come with approximately all vital infos.
I would like to look extra posts like this .
Howdy, I think your web site may be having internet
browser compatibility problems. Whenever I take a look at your website in Safari, it looks fine however, if opening in Internet Explorer, it’s got some overlapping issues.
I merely wanted to give you a quick heads up!
Besides that, fantastic site!
When I initially commented I clicked the “Notify me when new comments are added” checkbox and now each time a comment is
added I get four emails with the same comment.
Is there any way you can remove me from that service? Appreciate it!
Great delivery. Solid arguments. Keep up the good work.
Wow, amazing weblog layout! How lengthy have you been blogging
for? you made blogging glance easy. The
whole look of your web site is magnificent, as well
as the content material!
I am extremely impressed with your writing skills as well as with the layout on your blog.
Is this a paid theme or did you customize it yourself?
Either way keep up the nice quality writing, it’s rare to see a nice blog like this one these days.
Wow that was odd. I just wrote an extremely long
comment but after I clicked submit my comment didn’t show up.
Grrrr… well I’m not writing all that over again. Anyways,
just wanted to say great blog!
Ahaa, its nice conversation about this paragraph here at this webpage, I have read
all that, so at this time me also commenting
here.
It’s a pity you don’t have a donate button! I’d certainly donate
to this superb blog! I suppose for now i’ll settle for bookmarking
and adding your RSS feed to my Google account. I look forward to brand new updates and will talk about
this site with my Facebook group. Talk soon!
What’s up to every one, the contents present at this web site are in fact remarkable
for people experience, well, keep up the good work fellows.
Hi, everything is going sound here and ofcourse every one is sharing data, that’s
actually fine, keep up writing.
Everything is very open with a precise explanation of the issues.
It was really informative. Your website is extremely
helpful. Many thanks for sharing!
I know this web site gives quality dependent posts
and other data, is there any other website which
provides these kinds of information in quality?
We’re a group of volunteers and opening a new scheme in our community.
Your website offered us with valuable information to work on. You’ve done a formidable job and our entire community will be
grateful to you.
Howdy just wanted to give you a brief heads up and let you know a few of the
images aren’t loading properly. I’m not sure why
but I think its a linking issue. I’ve tried it in two different browsers and both show the same outcome.
I used to be able to find good advice from your blog articles.
Hi to every one, the contents present at this site are genuinely remarkable for people experience, well, keep up the nice work fellows.
Very good post! We are linking to this great post on our website.
Keep up the great writing.
Wonderful blog! I found it while browsing on Yahoo News.
Do you have any suggestions on how to get listed in Yahoo News?
I’ve been trying for a while but I never seem to get there!
Thank you
Attractive part of content. I simply stumbled upon your web
site and in accession capital to claim that I get actually enjoyed account your blog posts.
Any way I’ll be subscribing in your feeds
or even I success you access consistently rapidly.
whoah this blog is fantastic i really like studying your articles.
Keep up the good work! You realize, a lot of people are looking round for this info, you
can help them greatly.
Wonderful goods from you, man. I’ve understand
your stuff previous to and you are just extremely wonderful.
I really like what you’ve acquired here, really like what you’re stating
and the way in which you say it. You make it entertaining and you
still take care of to keep it sensible. I cant wait to read much more
from you. This is really a great website.
I am not sure where you’re getting your information, but good topic.
I needs to spend some time learning much more or
understanding more. Thanks for magnificent information I was looking for
this info for my mission.
Thanks , I have recently been searching for info about this subject for
ages and yours is the greatest I have came upon so far.
But, what about the conclusion? Are you certain concerning the source?
Hi there, this weekend is nice in favor of me, since this occasion i am reading this enormous informative paragraph here at my residence.
Link exchange is nothing else except it is simply placing the other
person’s blog link on your page at suitable place
and other person will also do similar in support of you.
This is a topic which is near to my heart… Take care!
Exactly where are your contact details though?
Have you ever thought about adding a little bit more than just your
articles? I mean, what you say is fundamental and all. Nevertheless think of if you added some great images
or video clips to give your posts more, “pop”! Your content is excellent but with images and video
clips, this blog could certainly be one of the greatest in its
field. Superb blog!
Do you mind if I quote a few of your articles as long as I provide credit and sources
back to your webpage? My website is in the exact same niche
as yours and my visitors would really benefit from
a lot of the information you provide here. Please let me know if this alright with you.
Thanks!
Hello outstanding website! Does running a blog similar to this take a massive amount work?
I’ve virtually no understanding of coding but I was hoping to start my
own blog soon. Anyways, should you have any suggestions or techniques for new blog owners please share.
I know this is off topic but I simply wanted to ask.
Thank you!