કાશ્મીર
પંડિત સમુદાય
મુસ્લીમ સમાજ
ઓઝલ ઈતિહાસ અને કડવું સત્ય. – કાનન ત્રિવેદી.

પ્રિય ભારતીય,
“કાશ્મીર” … આ શબ્દ દરેક ભારતીય માટે માત્ર એક ભૌગોલિક પ્રદેશ નહીં પણ હૃદય અને મન સાથે એકાકાર થયેલ ભાવનાત્મક બાબત છે.

જમ્મુ અને કાશ્મીર …
શું આપણે સાચો સચોટ ઈતિહાસ જાણીએ છીએ ?
કાશ્મીર સમસ્યા માટે માત્ર મુસ્લિમ સમાજ જ જવાબદાર છે ?
શું દરેક કાશ્મીરી પંડિત આપણી કરુણા ભાવના ને લાયક છે ??

એક ઓઝલ ઈતિહાસ અને કડવું સત્ય સમજવા પ્રયત્ન કરીએ.
(નોંધ: કાશ્મીર માત્ર કાશ્મીરી પંડિતો ની જાગીર નથી. કાશ્મીર.. મારું/તમારું અને 140 કરોડ ભારતીયો નું છે.
Para Point No. 8 અને છેલ્લો ફકરો શાંતિ થી એક વધુ વખત વાંચી કાશ્મીર સમસ્યા ને સમજવા પ્રયત્ન કરશો.)

જમ્મુ કાશ્મીર નો ઓઝલ ઇતિહાસ : એક અણકહ્યું સત્ય.

(1) બારામુલ્લા જીલ્લો …ઇતિહાસ ના પરિપ્રેક્ષ્યમાં અનન્ય છે કારણ કે,
તેની વાર્તા કાશ્મીર ખીણ ની રચના સાથે જોડાયેલી છે.
‘નીલમતા પુરાણ’ (6ઠ્ઠી થી 8મી સદી એડી વચ્ચે), જેને કલ્હાના (12મી સદી એડી) ના પ્રખ્યાત પુસ્તક ‘રાજતરિંગિણી’ના સ્ત્રોત તરીકે ગણવામાં આવે છે, તેમાં કાશ્મીર ખીણ ની રચના ની દંતકથા નો ઉલ્લેખ છે. એ લખાણ મુજબ, હાલની કાશ્મીર ખીણ ‘સતીસર’ નામનું તળાવ હતું જેમાં ‘જલોદ્ભવ’ નામના રાક્ષસ નો વસવાટ હતો. જ્યાં સુધી તે રાક્ષસ સતીસર ના પાણીમાં રહ્યો ત્યાં સુધી તેને ભગવાન બ્રહ્મા તરફથી અમરત્વનું વરદાન મળ્યું હતું.

(2) વરદાન પ્રાપ્ત કર્યા પછી, રાક્ષસે હિમાલયના આ ભાગમાં આવેલા દરેક મનુષ્ય અને ઋષિમુનિઓ નો નાશ કરવાનું શરૂ કર્યું. નાગા જનજાતિ (આસપાસમાં રહેતી) એ ઋષિ કશ્યપ અને તેમના પુત્ર નીલા ને જલોદ્ભવ નાબૂદ કરવા માટે પ્રાર્થના કરી. ઋષિ કશ્યપ અને નીલાએ ભગવાન વિષ્ણુની મદદ માંગી જે ‘વરાહ (જંગલી ડુક્કર)ના સ્વરૂપમાં દેખાયા હતા અને તેમના ‘મૂલા’ (ટસ્ક) નો ઉપયોગ કરીને ‘સતીસર’ ગયા હતા અને ત્યારબાદ તેમના સુદર્શન ચક્ર દ્વારા જલોદ્ભવ ને મારી નાખ્યો હતો… આ રીતે ‘વરાહમુલા’ (હાલનું બારામુલ્લા) નામ એ સ્થળ તરીકે જાણીતું થયું. જ્યાંથી સતીસરનું પાણી નીકળ્યું હતું અને સતીસરમાંથી બહાર નીકળેલી હાલની સૂકી જમીન ને ઋષિ કશ્યપના નામ પરથી કાશ્મીરા નામ આપવામાં આવ્યું હતું.
બારામુલ્લા શહેર, જેના પરથી જિલ્લાનું નામ પડ્યું છે, એવું માનવામાં આવે છે કે તેની સ્થાપના 2306 બીસીમાં રાજા ભીમસીના દ્વારા કરવામાં આવી હતી.

(3) મહાભારત માં જમ્મુ અને કાશ્મીરમાંથી વહેતી નદીઓ સહિત ભારતની નદીઓનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. તેમાં સિંધુ, ચંદ્ર ભાગા (ચેનાબ), સતલજ અને વિપાશા (વ્યાસ) નદીઓની ગણતરી કરવામાં આવી છે જે વર્તમાન જમ્મુ અને કાશ્મીર રાજ્યમાંથી વહે છે. જળમાર્ગો અને નદીઓ ઉપરાંત જે વિવિધ પ્રાંતો અને પ્રદેશોનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે તેમાં કાશ્મીરનો પણ ઉલ્લેખ છે. મહાભારતમાં વર્ણવેલ વિસ્તારોનો નકશો હાલ પણ પુરાણા કિલા, દિલ્હીમાં પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યો છે.

(4) ઈ.સ. પૂર્વે 600 માં, અગુત્તર નિકાયા નામના બૌદ્ધ ઈતિહાસમાં ભારતના 16 પ્રદેશોનું વર્ણન કાશી, કૌશલ, અંગ, મગધ, વજ્જી, મલ્લ, વત્સ, ચેડી, કુરુ, પંચાલા, મત્સ્ય, સુરસેના, અવંતી, અસાકા, ગંધારા
અને કંબોજા તરીકે કરવામાં આવ્યું હતું. આ 16 પ્રદેશોમાંથી, કંબોજા વર્તમાન ઉત્તર-પશ્ચિમ પાકિસ્તાન અને જમ્મુ અને કાશ્મીરને સમાવે છે. આ પ્રદેશની રાજધાની શરૂઆતમાં રાજાના “રાજ અવર” તરીકે ઓળખાતી હતી. પરંતુ સમય ની સાથે તેનું નામ “રાજ પુરી” થી “રાજ વર્જ” થી “રાજ અવાર” થી “રાજૌર” અને છેલ્લે હાલનું રાજૌરી છે.

(5) પ્રાચીન રાજકીય ઇતિહાસ અર્થશાસ્ત્રમાં, લગભગ 300 બીસી, આચાર્ય વિષ્ણુ ગુપ્ત, જેઓ ચાણક્ય અથવા કૌટિલ્ય તરીકે વધુ જાણીતા છે, તેમણે આ વિસ્તારને ચક્રવર્તી સમ્રાટ (શક્તિશાળી શાસક) ના શાસન માટે યોગ્ય ગણાવ્યો છે. તે કહે છે કે સમગ્ર ભારત એક જ રાષ્ટ્ર છે જેમાં હિમાલયથી લઈને મહાસાગરો સુધીના તમામ પ્રદેશો એક જ સમ્રાટ દ્વારા શાસન કરવા યોગ્ય છે. કાશ્મીરનો સમાવેશ અશોક મૌર્યના સામ્રાજ્યમાં કરવામાં આવ્યો હતો જેને વર્ષ 250 બીસીની આસપાસ શ્રીનગર શહેરની સ્થાપનાનો શ્રેય આપવામાં આવે છે. સમગ્ર ઉત્તર-પશ્ચિમ ભારત અને મધ્ય એશિયા પર શાસન કરનારા મૌર્યોના અનુગામી કુષાણો આવ્યા. ઈતિહાસના આ તબક્કાની આસપાસ, કાશ્મીરમાં બૌદ્ધ ધર્મનો ફેલાવો જોવા મળ્યો અને કનિષ્કના પ્રભાવના સમયગાળા દરમિયાન, કાશ્મીરમાં ત્રીજી બૌદ્ધ પરિષદ થઈ જે સાતમી સદીના ચીની પ્રવાસી હ્યુએન ત્સાંગ દ્વારા પ્રમાણિત છે. હિંદુ ધર્મ પ્રદેશમાં બૌદ્ધ ધર્મ તેની લહેર પકડી રાખતો રહ્યો. સાતમી સદીમાં દુર્લભવર્ધને રાજવંશનો પાયો નાખ્યો હતો જે કરકોટા રાજવંશ તરીકે ઓળખાતો હતો. કાશ્મીરમાં હવે માર્તંડ મંદિર તરીકે ઓળખાતા સૂર્ય મંદિરના નિર્માતા – લલિતાદિત્ય મુક્તપીડ આ વંશના સૌથી પ્રખ્યાત શાસક હતા. કરકોટા રાજવંશના શાસન હેઠળ કાશ્મીર રાજકીય અને આર્થિક અવ્યવસ્થા હેઠળ ફરી વળ્યું હોવાનું માનવામાં આવે છે.

(6) ઈ.સ. 855 માં ઉત્પલા રાજવંશે કરકોટા નું સ્થાન લીધું. ઉત્પલા વંશના સૌથી મહત્વપૂર્ણ અને પ્રભાવશાળી શાસક, અવંતિ-વર્મને પોતાના સુશાસન થી કાશ્મીર ને રાજકીય અને આર્થિક સંકટમાંથી બહાર કાઢ્યા. રાજા અવંતિ વર્મનના મંત્રી સુય્યાએ ઘણી સિંચાઈ યોજનાઓ બનાવી હતી. તે એટલો લોકપ્રિય બની ગયો હતો કે હાલનું સોપોર શહેર, જે એક સમયે સુય્યાપુર તરીકે ઓળખાતું હતું…તેની યાદમાં બનાવવામાં આવ્યું હતું. અવંતીપોરાનું નામ 9મી સદીના રાજા અવંતિ વર્મન (855-83)ના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું હતું, જેમણે ત્યાં અસંખ્ય ઉદ્યાન, દેવમંદિરોનું નિર્માણ કર્યું હતું. તેમની મુખ્ય રાણી કોટા રાની વાસ્તવિક શાસક તરીકે, કાશ્મીરના છેલ્લા હિંદુ શાસક હોવાનું નોંધાયું છે. એક ચતુર અને સક્ષમ શાસક, કોટા રાનીનું 1339 માં અવસાન થયું જેના કારણે હિંદુ શાસનનો અંત આવ્યો
અને
કાશ્મીરમાં મુસ્લિમ શાસનની સ્થાપનાનો માર્ગ મોકળો થયો. તે સમયે કેટલાંક વર્ષોથી કાશ્મીરને શિક્ષણનું સર્વોચ્ચ સ્થાન માનવામાં આવતું હતું. અભિનવ ગુપ્ત અને વાસુગુપ્ત જેવા શૈવ તત્વજ્ઞાનીઓએ શૈવવાદ પર એક નવો સિદ્ધાંત રજૂ કર્યો. પાણિની અને પતંજલિ જેવા સંસ્કૃત વિદ્વાનો કાશ્મીરમાં રહેતા હતા. તેમણે ભારત અને વિદેશના વિદ્વાનો ને મોહિત કર્યા. અફઘાનિસ્તાન અને મધ્ય એશિયાના વિદ્યાર્થીઓ ગણિત, ખગોળશાસ્ત્ર અને ફિલસૂફીના અભ્યાસ માટે કાશ્મીર આવ્યા હતા.

(7) કાશ્મીર પર કબજો મેળવવા માટે ઇસ્લામિક વિજય 8મી સદીથી શરૂ થયો હતો, કાશ્મીર રાજ્ય તેના વિજયને ધ્યાનમાં રાખીને ઘણા હુમલાઓ ને આધિન હતું. મુહમ્મદ બિન કાસિમ ની આગેવાની હેઠળ સિંધ (711-13 સી.ઇ.)માં આરબો દ્વારા કાશ્મીરને જીતવાના અનેક પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા હતા. 1320 સી.ઇ. સુધી ભારતના મેદાનો પર લક્ષિત આક્રમણોથી કાશ્મીર સામાન્ય રીતે અપ્રભાવિત રહ્યું હતું. 1320 ની વસંતઋતુમાં, ઝુલ્જુ નામના મોંગોલ સરદારે જેલમ ખીણના માર્ગે કાશ્મીર પર આક્રમણ કર્યું હતું. લોહારોના છેલ્લા શાસક સુહદેવ (1301-20 C.E) એ પ્રતિકાર નો પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ જનતામાં તેમની અપ્રિયતાને કારણે નિષ્ફળ ગયો.
તત્કાલીન લદ્દાખી ના વડાના પુત્ર રિંચના, જેને રામચંદ્ર (કાશ્મીરના વડા પ્રધાન) દ્વારા કાયદો અને વ્યવસ્થા સ્થાપિત કરવા માટે નોકરી એ રાખવામાં આવેલ, તેણે અરાજકતાનો લાભ લીધો. તેણે રામચંદ્રની હત્યા કરાવી, વર્ષ 1320 ના અંત સુધીમાં કાશ્મીરની ગાદી પર કબજો કર્યો, અને 1323 સી.ઈ.માં તેના મૃત્યુ સુધી શાસન કર્યું. કાશ્મીરીઓની સ્વીકૃતિ મેળવવા માટે, તેણે રામચંદ્રની પુત્રી કોટા રાની સાથે લગ્ન કર્યા અને રામચંદ્રના પુત્ર રાવણચંદ્ર ની મુખ્ય મદદનીશ અધિકારી તરીકે નિમણુંક કરી હતી

***(8) સુહદેવ ના શાસન દરમિયાન કાશ્મીરમાં આવેલા બુલબુલ શાહ તરીકે ઓળખાતા સૂફી ઉપદેશક સૈયદ શરફુદ્દીન ના સંપર્કમાં આવ્યા બાદ રિંચને ઇસ્લામ સ્વીકાર્યો હતો.
તેણે ઇસ્લામ સ્વીકાર્યા પછી તેનું નામ બદલીને સુલતાન સરદારુદ્દીન શાહ રાખ્યું
અને
આ રીતે તે કાશ્મીરના પ્રથમ મુસ્લિમ શાસક બન્યા.
રિંચનના ધર્મપરિવર્તન પછી, તેનો મુખ્ય મદદનીશ અધિકારી પણ મુસ્લિમ બન્યો.

ઇસ્લામ માટેના શાહી સમર્થનથી સ્થાનીય હિંદુઓ ધર્માંતરિત થયા અને ઘણા કાશ્મીરીઓએ બુલબુલ શાહના સંપ્રદાયને અપનાવ્યો હોવાનું માનવામાં આવે છે.

(9) સુલતાન શાહ મીર દ્વારા સ્થપાયેલ શાહમિરી રાજવંશ (1339-1561 C.E), કાશ્મીર પર આગામી 222 વર્ષ સુધી શાસન કર્યું. બુલબુલ શાહ, શાહ-એ-હમદાન, નંદ ઋષિ સહિતના વિવિધ સૂફી સંતોએ તેમની મધ્યમ સૂફી વિચારધારાઓ દ્વારા ખીણમાં ઇસ્લામને લોકપ્રિય બનાવ્યો.
1586/1587 એડી માં કાશ્મીર શકિતશાળી મુઘલ સામ્રાજ્યનો એક ભાગ બન્યું. મુઘલો દ્વારા કાશ્મીરનો વિજય એ કાશ્મીરના આધુનિક ઇતિહાસની શરૂઆત અકબરના સમ્રાટ તરીકે ઘોષિત કરે છે. તેના પુત્ર જહાંગીરને ઘાટી પ્રત્યે ખૂબ પ્રેમ હતો અને કાશ્મીરમાં 700 થી વધુ બગીચા બનાવવાનો શ્રેય તેને જાય છે. 1627 શાહજહા અનુગામી બન્યો. 1658માં ગાદી પર બેઠેલા ઔરંગઝેબ નું શાસન હતું જેણે કાશ્મીરમાં મુઘલ વંશ માટે ખરાબ નામ મેળવ્યું હતું. તેના શાસન હેઠળ વહીવટીતંત્ર ની ગરિમાને ભારે આંચકો લાગ્યો અને કાશ્મીરમાં મુઘલ શાસન નું પતન થયું. તે એ સમય હતો કે સમકાલીન શીખ ગુરુને કાશ્મીરી પંડિતોની ફરિયાદોને પગલે,
ગુરુ તેગ બહાદુર, કાશ્મીરમાં શીખ શાસકોના હસ્તક્ષેપની નોંધ લેવામાં આવી હતી. નાદિર શાહે 1738માં દિલ્હીમાં મુઘલ સત્તા પર આક્રમણ કર્યું અને કાશ્મીર પરની તેમની શાહી પકડ હજુ વધુ નબળી પડી.

(10) 1757માં કાશ્મીર અહેમદ શાહ દુર્રાની ના નિયંત્રણ હેઠળ આવ્યું, અફઘાન …જેણે ભારત પર ઘણી વખત આક્રમણ કર્યું. 1762 માં, ડોગરા રાજપૂત શાસક, જમ્મુ ના રાજા રણજીત દેવ સાથે જોડાણમાં, અફઘાનોએ કાશ્મીરને જોડી દીધું. જ્યારે અફઘાન નેતા, અહમદ શાહ દુર્રાની, 1772 માં મૃત્યુ પામ્યો, ત્યારે કાશ્મીર ના અફઘાન શાસક જવાન શેરે પોતાને સ્વતંત્ર શાસક તરીકે સ્થાપિત કર્યો.. અફઘાન શાસન 50 વર્ષથી થોડું વધારે ચાલ્યું હતું,
પરંતુ,
તે સમયગાળો સામાન્ય રીતે કાશ્મીર ના ઇતિહાસમાં સૌથી અંધકારમય સમય તરીકે યાદ કરવામાં આવે છે. આ સમયગાળાના અંતમાં, શીખો અને રણજિત સિંઘની સહાયથી – નજીવા જોડાણમાં શાસક, અફઘાન શાસનને ઉથલાવી દેવામાં આવ્યું. 1819 માં રણજીત સિંહ દ્વારા કાશ્મીરને એમના શાસન માં જોડવામાં આવ્યું અને તેના શીખ સામ્રાજ્યનો એક ભાગ બનાવ્યો.

(11) 1819 માં, રણજીત સિંહના નેતૃત્વમાં શીખોએ કાશ્મીર પર કબજો મેળવ્યો તે પછી, આ વિસ્તારમાં હિન્દુઓ અને શીખોની સંખ્યામાં વધારો થયો. પ્રભાવશાળી શીખ શાસક રણજિત સિંહે 1837 માં તેના ટોચના સેનાપતિઓમાંના એક ગુલાબ સિંઘને જમ્મુ શાસન નો પુરસ્કાર આપ્યો. દોર્ગા વંશના સ્થાપક ગુલાબ સિંહે ટૂંક સમયમાં જ 1837 માં લદ્દાખ અને બાલ્ટિસ્તાનનો વિસ્તાર અને 1846 માં ગિલિત અને કાશ્મીરનો વિસ્તાર પોતાના રાજ્યમાં ઉમેર્યો.
ગુલાબ સિંહે તેના સાથી શીખો એ અંગ્રેજોનો સાથ આપીને કાશ્મીર પર નિયંત્રણ મેળવ્યું. તેઓ બ્રિટિશ તરફી નીતિઓનું પાલન કરવા સંમત થયા અને પ્રદેશ માટે 10,00,000 બ્રિટિશ પાઉન્ડ ચૂકવાયા.

(12) કાશ્મીર ના આધુનિક તોફાની ઈતિહાસ દરમિયાન, બારામુલ્લા એ “ખીણમાં પ્રવેશદ્વાર” તરીકે સ્થાન મેળવ્યું હતું કારણ કે તે મુઝફ્ફરાબાદથી ખીણ તરફ જવાના માર્ગ પર સ્થિત હતું, જે હાલ POJKમાં છે અને રાવલપિંડી, જે હવે પાકિસ્તાનમાં છે. પ્રખ્યાત ચાઇનીઝ પ્રવાસી હેયુન ટી’સાંગ અને બ્રિટીશ ઇતિહાસકાર મૂરક્રાફટ સહિત સંખ્યાબંધ અગ્રણી મુલાકાતીઓએ કાશ્મીર ની મુલાકાત લીધી હતી અને એમના નોંધ લખાણો માં આ બાબત નું વર્ણન જોવા મળે છે
મુઘલ સમ્રાટોને બારામુલ્લા પ્રત્યે વિશેષ આકર્ષણ હતું. ખીણનું પ્રવેશદ્વાર હોવાને કારણે, તે ખીણની મુલાકાત દરમિયાન તેમના માટે રોકાવાનું સ્થાન હતું. 1586 માં, સમ્રાટ અકબર તેમજ જહાંગીર જેઓ પખિલ દ્વારા ખીણમાં પ્રવેશ્યા હતા તેઓએ બારામુલ્લામાં થોડા દિવસો વિતાવ્યા હતા. 15મી સદીમાં, બારામુલ્લા મુસ્લિમો માટે મહત્વપૂર્ણ બની ગયું હતું, કારણ કે પ્રખ્યાત મુસ્લિમ સંત સૈયદ જનબાઝ વલી, જેમણે 1421 એડી માં તેમના સાથીદારો સાથે ખીણની મુલાકાત લીધી હતી, તેમણે બારામુલ્લાને તેમના મિશનના કેન્દ્ર તરીકે પસંદ કર્યું અને તેમના મૃત્યુ પછી તેમને ત્યાં દફનાવવામાં આવ્યા. તે દરગાહ હજુ પણ સમગ્ર ખીણમાંથી યાત્રાળુઓને આકર્ષે છે. 1620 એડીમાં, છઠ્ઠા શીખ ગુરુ શ્રી હરગોબિંદજી એ બારામુલ્લા ની મુલાકાત લીધી હતી. આ રીતે બારામુલ્લા હિંદુઓ, મુસ્લિમો, બૌદ્ધો અને શીખોનું નિવાસસ્થાન બની ગયું છે જેઓ સુમેળમાં રહે છે અને સમૃદ્ધ સંયુક્ત સંસ્કૃતિમાં ફાળો આપે છે.
જ્યાં સુધી મહારાજા એ 26 ઓક્ટોબર 1947ના રોજ વિલય પર હસ્તાક્ષર કર્યા અને ભારત સંઘનો એક ભાગ ન બન્યું ત્યાં સુધી તે જમ્મુ અને કાશ્મીરના રજવાડાના ઉત્તરમાં સૌથી જૂનું અને સૌથી મહત્વપૂર્ણ નગર હતું અને રાવલપિંડી-મુરી-મુઝફ્ફરાબાદ બારામુલ્લા રોડ દ્વારા ‘કાશ્મીર ખીણનું પ્રવેશદ્વાર’ હતું.

(13) 5 દશક પહેલાં નો ઈતિહાસ આપણે જાણીએ છીએ કે પાકિસ્તાન ના દક્ષિણ વઝીરિસ્તાન ક્ષેત્રના પશ્તુન આદિવાસીઓએ રાજ્ય પર કબજો કરવા કાશ્મીર પર હુમલો કર્યો હતો. તેઓ 22 ઑક્ટોબર 1947ના રોજ રાવલપિંડી-મુરી-મુઝફ્ફરાબાદ-બારામુલ્લા માર્ગ ઉપર આગળ વધ્યા. પાકિસ્તાની સૈનિકો એ તેમની મદદ કરી.
24 ઑક્ટોબર 1947ના રોજ મુઝફ્ફરાબાદ પડ્યું અને બીજા દિવસે સૈનિકોએ બારામુલ્લા પર કબજો કર્યો, આદિવાસીઓ જયારે લૂંટફાટ અને અત્યાચાર બળાત્કાર ગુજારતા હતા,
કાશ્મીર માટે સદનસીબે 27 ઑક્ટોબર 1947ના રોજ, બીજુ પટનાયકે (પછીથી ઓડિશાના સીએમ) એ સવારે શ્રીનગર એરપોર્ટ પર ઉતરાણ કર્યું અને એ વિમાન પાઇલોટ લેફ્ટનન્ટ કર્નલ દીવાન રણજિત રાયની કમાન્ડમાં 1લી શીખ રેજિટમાંથી સૈનિકો ને લાવ્યા, જેઓ બારામુલ્લાથી 5 કિમી પૂર્વમાં વિશાળ ખીણમાં ખુલતા નાળના મુખ પર આદિવાસી ધાડપાડુઓને રોકવાની આશા સાથે તરત જ બારામુલા તરફ આગળ વધ્યા. 9 નવેમ્બર 1947ના રોજ ભારતીય સેનાને બારામુલ્લામાંથી ધાડપાડુઓને હાંકી કાઢવામાં બે અઠવાડિયા લાગ્યા હતા (જેમાં પાકિસ્તાની લોકો જોડાયા હતા અને સારી રીતે સંડોવાયેલા હતા) અંતે બારામુલ્લા આપણે પુનઃ રક્ષિત કર્યું.

(14) 1947ના ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ ની દિશા બદલી નાખનાર વ્યકિત હતી બારામુલ્લા ના મકબૂલ શેરવાની,
જેમની 7 નવેમ્બર, 1947 ના રોજ હત્યા કરવામાં આવી હતી.
બારામુલ્લા નો એક પરિવાર કે જેની પાસે સાબુની નાની ફેક્ટરી હતી તેમાં તેમનો જન્મ થયો હતો.
શેરવાની તેમની કિશોરાવસ્થાથી જ પ્રદેશ ની રાજકીય ગતિવિધિઓ સાથે સંકળાયેલ અને 1939માં નેશનલ કોન્ફરન્સ (NC)માં જોડાયા.
બિનસાંપ્રદાયિક શેરવાની, ફૈઝ અહમદ ફૈઝ, મજરૂહ સુલતાનપુરી, અલી સરદાર જાફરી, સાહિર લુધિયાનવી અને દીનાનાથ નદીમ ની કવિતાઓ સંભળાવતા હતા અને તેમની બિનસાંપ્રદાયિક રાજકીય અને વ્યક્તિગત વિચારધારા સાથે તે અવારનવાર નારા લગાવતા,
‘શેર-એ-કાશ્મીર કા ક્યા ઇર્શાદ ? હિન્દુ, મુસ્લિમ, શીખ ઇથાદ.’ (કાશ્મીરનો સિંહ {શેખ અબ્દુલ્લા} શું ઇચ્છે છે ? હિન્દુઓ, મુસ્લિમો અને શીખોની એકતા).
22 નેશનલ કોન્ફરન્સ માં સ્વયંસેવક તરીકે શેરવાની કોન્ફરન્સ માં જોડાયા હતા અને કાશ્મીરના આતંકવાદથી પીડિત લોકોમાં આત્મવિશ્વાસ અને એકતા જગાવતા વિવિધ વિસ્તારોમાં પ્રવાસ કરનારા લશ્કરી જવાનોની ઘણી ટુકડીઓનું નેતૃત્વ કર્યું હતું.
શેરવાની સાથે અન્ય સ્વયંસેવકોએ ભાડૂતી સૈનિકો પર નજર રાખવા માટે મહત્વપૂર્ણ સ્થાપનો પર માર્ગદર્શક તરીકે કામ કર્યું. શ્રીનગર તરફ ધાડપાડુઓ ના આગમન ને ખાળવા, તેમણે ધાડપાડુઓ ને ખોટી માહિતી પહોંચાડીને ખોટા માર્ગો પર સુમ્બલ વિસ્તારમાં ભટકાવ્યા હતાં. ભારતીય સેના ની શીખ રેજિમેન્ટના સૈનિકો કાશ્મીર સંરક્ષણ માટે શ્રીનગર પહોંચ્યા ત્યાં સુધીધાડપાડુઓ નો કિંમતી સમય બરબાદ કરી દીધો.
પાકિસ્તાની ધાડપાડુઓ ને પોતે ગેરમાર્ગે દોરાઈ રહ્યા હોવાનો અહેસાસ થયો, ત્યારે ધાડપાડુઓ એ શેરવાની ને મારી બારામુલ્લાના મધ્ય ચોકમાં લટકાવી દીધા હતા. માતૃભૂમિ
પ્રત્યેની તેમની વફાદારી અને પ્રતિબદ્ધતા માટે તેમને ‘બારામુલ્લાના સિંહ’ તરીકે ઓળખ આપી.
દર વર્ષે, તેમની યાદમાં, બારામુલ્લામાં મકબૂલ શેરવાની ઓડિટોરિયમ અને મોહમ્મદ મકબૂલ શેરવાની મેમોરિયલમાં તેમને શ્રદ્ધાંજલિ આપવામાં આવે છે. જમ્મુ અને કાશ્મીર લાઇટ ઇન્ફન્ટ્રી દ્વારા બલિદાન સ્તંભ સ્મારક પણ મકબૂલ શેરવાનીનું નામ ધરાવે છે.

(15) વર્ષોથી, બાકીના કાશ્મીર ખીણમાં ધાર્મિક-સામાજિક-રાજકીય પરિવર્તનના પવનોએ બારામુલ્લા જિલ્લાની પરિસ્થિતિને પણ પ્રભાવિત કરી છે.
આ જિલ્લો કેટલાક સૌથી લોહિયાળ સમયનો સાક્ષી રહ્યો છે, કારણ કે, સમગ્ર ખીણમાં પાકિસ્તાન પ્રાયોજિત આતંકવાદ ફેલાયો છે. POJK સરહદે આવેલ જિલ્લો હોવાને કારણે, તે કાશ્મીર ખીણમાં ઘૂસણખોરો માટેના મુખ્ય પરિવહન સ્થળો પૈકીનું એક હતું. બારામુલ્લા જિલ્લાની સ્થિતિ પર ઇતિહાસનો ઘણો પ્રભાવ છે.

👉 એક વણકહ્યું કડવું સત્ય :

1860 ના દાયકાની આસપાસ, મહારાજા રણબીર સિંહ ના શાસનની એક મુખ્ય ઘટના જે કાશ્મીર ના ઇતિહાસ ના સમગ્ર માર્ગને બદલી શકતી હતી,

ધર્મ પરિવર્તન થી બનેલા મુસ્લિમો એ વિનંતી કરી હતી કે “તેઓને તેમની ઇચ્છા વિરુદ્ધ બળજબરીથી ઇસ્લામ માં રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યા હતાં, તેઓ તેમના પૂર્વજો ના વિશ્વાસને ફરીથી સ્વીકારવા ઈચ્છિત છે.”

રણબીર સિંહે આ મામલે આર્ય સમાજના સંસ્થાપક સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતીજી નું માર્ગદર્શન માંગ્યું હતું. સ્વામી દયાનંદે તેમને સલાહ આપી કે તેઓ અમુક સંસ્કારો કર્યા પછી તેમને હિંદુ ધર્મમાં પાછા લઈ શકે છે.
પણ
કાશ્મીરી સમુદાયના એક વર્ગે જેલમ માં
પત્થરોથી ભરેલ હોડીઓ મહારાજા ના મહેલ સમક્ષ લાવી ધમકી આપી હતી કે મુસ્લિમો ને હિંદુસમાજ માં પાછા લેવાના તેના નિર્ણયના વિરોધમાં તેઓ પથ્થરો થી ભરેલ નૌકાઓ સાથે ડૂબીને આત્મહત્યા કરશે.

મહારાજા રણબીર સિંહ ને આ કાર્યક્રમ રદ કરવો પડ્યો અને તેથી કાશ્મીરી મુસ્લિમો ની ફરી મૂળ હિંદુ ધર્મમાં પરત ફરવાની યોજના આ રીતે નિષ્ફળ ગઈ.

શું તમે જાણો છો કે આ “કાશ્મીરી સમુદાય” કોણ હતો ?

સૌથી મોટો અને સૌથી શક્તિશાળી અરીસો ઇતિહાસ છે

અને તે ઇતિહાસમાં સારી રીતે નોંધાયેલ છે કે 1860 ના દાયકામાં જ્યારે કાશ્મીરના મુસ્લિમો સનાતનમાં પાછા ફરવા મહારાજા રણબીર સિંહજી પાસે ગયા હતા, ત્યારે તે “કાશ્મીરી પંડિત વર્ગ” હતો જેમણે મહારાજા ઉપર દબાણ કરી હિન્દુ ધર્મ માં ફરી પાછા લેવાનું અભિયાન અટકાવ્યું હતું.

આપણે નવી પેઢી અને બાળકો ને શીખવાડવું જોઈએ કે આપણે આઝાદી કેવી રીતે મેળવી,
પરંતુ આપણે તે આઝાદી કેમ ગુમાવી ખાસ શીખવાડવું જોઈએ.

👉પોઈન્ટ 8 કાશ્મીરના ટર્નિંગ પોઈન્ટ અને આજની સમસ્યાનું બીજ સમજાવે છે.

કોણ જવાબદાર ? મુસ્લિમ કે હિંદુ ?